Top 10 Megalieten in Europa
Zelfs voor Europeanen zijn de megalithische bouwwerken in Europa een goed bewaard geheim. De meeste reizigers zoeken de stranden en stadscentra op. Toch zijn de monumenten van 3000-4000 v. Chr. beslist de moeite waard om te bezoeken. Niet alleen omdat de grote stenen erg indrukwekkend zijn, maar ook omdat ze stille getuigen zijn van een bloeiende beschaving.Het megalithisme in Europa ontstond vermoedelijk in Bretagne, waar rond 4800 v. Chr. verschillende culturen van landbouwers en jager-verzamelaars elkaar ontmoetten. Dankzij de bouw van grootse projecten kon de elite de samenwerking tussen deze groepen bewerkstelligen. Een bloeiende cultuur en een enorme bevolkingsgroei waren het gevolg. Vanaf 4500 v. Chr. trokken kolonisten met de kennis van het optrekken van menhirs en het bouwen van dolmens de wijde wereld in. Ze bereikten Orkney in het noorden van Schotland, Zweden, de voet van Italië en mogelijk zelfs de Kaukusus. Hierdoor kun je in bijna alle landen van Europa megalieten uit de steentijd terugvinden.
Onlangs verscheen een handig naslagwerk (636 pag.) over deze wereldwonderen en de bijbehorende culturen: Megalieten. De Oorsprong van Megalithische Culturen in Europa. Er is een zwartwit uitvoering, maar ook een full color hardcover versie te krijgen, in het Engels, in het Duits en in het Nederlands. Het boek geeft veel informatie over de culturen van de late steentijd en de bouwwerken die zij realiseerden. Meer dan 1500 foto’s laten zien waarom een bezoek ervan alleszins de moeite waard is. Als je echt langs de megalithische moumenten van Europa wilt reizen, dan is de serie Mythische Stenen aan te raden. Per regio worden daarin de belangrijkste sites besproken en getoond.
Voor wie maar beperkte tijd heeft, volgt hier mijn top 10 van megalithische bouwwerken in Europa.
1. Göbekli Tepe, Anatolië Turkije. Het betreft een complex met cirkelvormige structuren, ondersteund met stenen pilaren die soms voorzien zijn van reliëfs van dieren. Omdat er banken langs de wanden zijn gemaakt, wordt aangenomen dat het hier deels om heilige ruimtes ging waar bijeenkomsten werden gehouden. De cirkelvormige ruimtes werden in het eerste stadium gebouwd, ongeveer 9000 v. Chr. De stad werd rond 8000 v. Chr. verlaten. Kolonisten waren toen al verder getrokken richting het westen van Europa. Onbetwist op nummer 1 omdat het vooralsnog het oudst bekende megalithische bouwwerk van Europa is. Meer hierover vind je op pag. 30-33 van Megalieten.
Foto Banu Nazikcan2. Antequera, Spanje. Misschien niet helemaal eerlijk, omdat het hier om drie monumenten bij elkaar gaat. Cueva de Menga werd al rond 3800 v. Chr. gebouwd en bestaat uit nauwsluitende draagstenen die dekstenen tot 250 ton dragen. Het lijkt erop dat dit een collectief graf was. Dat geldt niet voor Cueva de Viera uit 3500 v. Chr. dat een vierkante kamer aan het eind een gang van 21 meter heeft. Deze werd vermoedelijk voor een rijke koperhandelaar of stadkoning gebouwd. Iets dergelijks geldt voor Cueva del Romeral dat algemeen wordt beschouwd als het best bewaarde koepelgraf van het Iberisch Schiereiland. Achter de eindkamer bevindt zich nog een kleine nis. Zie ook pag. 253-257 Megalieten.
3. Steenrijen van Carnac, Frankrijk. De inspanning die geleverd is om de tientallen steenrijen van gigantische stenen bij Carnac op te richten is onvoorstelbaar. Ze moeten een belangrijke rol gespeeld hebben in de nieuwe cultuur die rond 4500 in Bretagne ontstond. De rijen maakten deel uit van een enorme hoeveelheid megalithische monumenten rondom Golfe du Morbihan. Dat dit gebied ooit het epicentrum was van de megalietencultuur is moeilijk te ontkennen. Van hier uit werd het karakter van Europa in de periode 4500-2500 v. Chr. bepaald. Zie pag. 77-112.
4. Vinquoy Cairn, Orkney Schotland. Het is moeilijk kiezen tussen de vele monumenten uit de steentijd op Orkney, maar Vinquoy Cairn bevindt zich nog in onberispelijke staat en ligt prachtig op een heuvel op het eiland Eday dat dagelijks met een veerdienst vanaf Mainland te bereiken is. De kamer heeft vier zijkamers die opgebouwd zijn uit rode zandsteen. De constructie lijkt veel op dat van het indrukwekkende Maeshowe. Omdat de laatste echter veelal volgeboekt is door busladingen toeristen, staat Maeshowe niet op de eerste plaats in Orkney. Andere ‘must see’ sites op Orkney zijn Midhowe op Rousay, Wideford Hill (Mainland), Cuween Hill (Mainland), Unstan Cairn (Mainland), Skara Brae (Mainland) en de steencirkels bij Stennes (Mainland). Zie ook pag. 176-199 Megalieten.
5. Stonehenge, Salisbury Engeland. Hét voorbeeld van megalithische bouwwerken met 30 enorme sarsenstenen die met pen-gatverbindingen werden verbonden. Daaromheen twee concentrische cirkels van bluestones die waarschijnlijk uit Wales kwamen. Dat Stonehenge een religieus centrum voor de wijde omgeving was, lijdt geen twijfel. Het was een van de laatste megalomane uitspattingen van het megalithisme. Naar alle waarschijnlijkheid is Stonehenge nooit helemaal afgemaakt. Rond 2500 v. Chr. kwam er een einde aan de bouw. Zie ook pag. 208-212 Megalieten.
Foto Harrie Wolters6. New Grange, Boyne Valley Ierland. Dit monument heeft de allure van de Egyptische pyramides. Rond 3200 v. Chr. gebouwd voor de heersende elite. De gang is 19 meter lang en komt uit op een kamer van bijna 4 meter hoog. Bij de ingang ligt een megaliet met prachtige spiralen, zigzagvormen en een triskelion. Ook andere randstenen dragen gravures. Als je toch in de Boyne Valley bent, is een bezoek aan Knowth verplicht. Het bestaat uit een ganggraf van 67 meter in doorsnede met 12 kleinere ganggraven eromheen. De decoraties van Knowth omvatten meer dan een derde van alle megalithische kunst in West-Europa. Zie ook pag. 149-156 Megalieten.
7. Hal Saflieni Hypogeum, Malta. Het gaat hierbij niet zozeer om een megalitisch bouwwerk, maar om een rotsgraf uit 4000-2500 v. Chr. In de rotsen zijn tal van grafkamers uitgebouwen, zodanig dat het lijkt alsof de kamers uit megalieten zijn opgebouwd. Enkele kamers bevatten ook nog eens abstracte schilderingen. Helaas is het beperkt toegankelijk en mogen er geen foto’s gemaakt worden. In de directe nabijheid liggen de Tarxien-tempels met soortgelijke versieringen en wél echte megalieten, uit 3100 v. Chr. Malta is net al Orkney en Sardinië een Walhalla voor geïnteresseerden in de steentijd. Zie pag. 327-334 Megalieten.
8. Raevehoj, Seeland Denemarken. Seeland vormde het epicentrum van de megalietenculturen in Scandinavië. De kamer van dit volledig intacte graf is maar liefst 2,20 meter hoog. Deze hoogte bereikte men door op de grote draagstenen nog eens een laag zwerfkeien te plaatsen. Daarover werden gigantische dekstenen geschoven. In de hoek van de kamer is met drempelstenen een compartiment aangebracht. Hier is vermoedelijk ooit een belangrijke persoon neergelegd. Toen de kamer geopend werd, vond men de botten van maar liefst 92 individuen. In een hoek lagen negen losse schedels, wat een aanwijzing kan zijn dat hier voorouderverering heeft plaatsgevonden. Daarbij voerde men rituelen met de beenderen uit. Gebouwd rond 3000 v. Chr. Zie ook p. 430 Megalieten.
9. Necropoli di Montessu, Sardinië Italië. Sardinië mag niet ontbreken in het lijstje. Het heeft honderden rotsgraven en reuzengraven. Montessu dateert uit het vierde millenium en telt ongeveer 40 rotsgraven waarvan diverse nog gravures bevatten van spiralen, cirkels en stierenhoorns. Van de reuzengraven is Tomba dei Giganti Ósono waarschijnlijk in de beste staat. Dit monument werd pas in de jaren negentig ontdekt. De kamer van 10 meter lang sluit aan op een halve maanvormig voorplein. De ingang wordt gevormd door een trilothon. Gebouwd rond 1700 v. Chr. Zie ook pag. 311-320 Megalieten.
10. Kungagraven, Zuid-Zweden. De grafkamer die onder een hoop rolkeien is verstopt, heeft draagstenen met gravures van mensen, dieren, zigzaglijnen en zonneraderen. Het zijn de hiërogliefen van Europa die een verhaal uit de bronstijd te vertellen. Je kunt er uren over nadenken wat de betekenis van de figuren zou kunnen zijn. De grafkamer dateert uit de dolktijd is en is rond 2500 v. Chr. gebouwd. Daarmee was het een van de laatste megalithische bouwwerken uit de steentijd. Zie ook pag. 482-484 Megalieten.
11. La Roche-aux-Fées, Bretagne Frankrijk. Het bouwwerk is gemaakt van gigalieten. De zwaarste steen weegt maar liefst 45 ton. In de meer dan 20 meter lange kamer kun je overal rechtop staan. De kamer is ingedeeld in compartimenten met grote pilaren en wordt voorafgegaan door een indrukwekkend portaal. Gebouwd rond 3100 v. Chr. Zie ook pag. 359 Megalieten.
Oei, we zijn de tien al gepasseerd en we zijn er nog lang niet. Zelfs met 636 pagina’s moest een selectie gemaakt worden van de talrijke indrukwekkende bouwwerken uit de steentijd die Europa kent. Archeologen uit Duitsland, Nederland, Zwitserland, Wales, Portugal, Catalonië, Bulgarije en Polen zullen wellicht willen betogen dat hun nationale wereldwonderen ook in het rijtje thuishoren. Ze hebben gelijk. Ieder rijtje doet onrecht aan de grootse bouwwerken die door bloeiende steentijdculturen in Europa werden voortgebracht. Daar is nog lang niet het laatste woord over geschreven.
Reacties
Let op: HTML wordt niet vertaald!